Tìm hiểu tinh trùng dị dạng là gì, nguyên nhân, cách cải thiện và điều trị? Đây là những điều rất cần thiết để tìm hiểu nếu bạn muốn có thai và sinh con khỏe mạnh.
Đọc thêm: Toplist các thực phẩm cải thiện chất lượng tinh trùng
Tinh trùng dị dạng là gì?
Tinh trùng dị dạng (Teratozoospermia) là tinh trùng có bất thường về hình thái khiến cho khả năng thụ thai khó khăn. Sự bất thường hình thái bao gồm bất thường về kích thước, hình dạng, cấu trúc ở các bộ phận đầu, cổ, thân, đuôi của tinh trùng.
Trên thực tế nam giới dù có khả năng sinh sản hay vô sinh, đều có tỷ lệ nhỏ tinh trùng dị dạng. Tuy nhiên nếu tỷ lệ dị dạng tinh trùng lên đến 90-96% trong mẫu tinh dịch thì là bất thường, có nguy cơ gây vô sinh.
Tinh trùng dị dạng là một trong số những bất thường về tinh trùng gây vô sinh nam ở nam. Cùng với nó còn có bất thường về số lượng, khả năng vận động của tinh trùng, bất thường về DNA.
Cách kiểm tra tinh trùng dị dạng
Muốn biết tinh trùng có bình thường hay dị dạng thì phải thông qua xét nghiệm tinh dịch đồ còn gọi là phân tích tinh dịch.
Đây một trong những phương pháp kiểm tra phổ biến và chính xác để chẩn đoán tình trạng tinh trùng. Theo đó người ta sẽ sử dụng kính hiển vi để phóng đại mẫu tinh dịch. Từ hình dạng, số lượng tinh trùng và khả năng di chuyển của tinh trùng sẽ được đánh giá.
Ngoài hình thái thì lượng tinh dịch, màu sắc, độ sánh… cũng được kiểm tra nhằm để đánh giá tình trạng tinh dịch xem có gì bất thường hay không.
Ngoài ra có thể tiến hành một số xét nghiệm bổ sung để tìm hiểu nguyên nhân của sự dị dạng. Ví dụ như siêu âm tinh hoàn, siêu âm tuyến tiền liệt, xét nghiệm nước tiểu, hormone, phân tích gen,…
Phân biệt tinh trùng dị dạng và tinh trùng bị phân mảnh DNA khác
Cả hai đều thuộc vào các bất thường của tinh trùng nhưng chúng không phải là một. Dị dạng là nói về hình dạng khác với bình thường (khiếm khuyết đầu, cổ, phần giữa, đuôi và tế bào chất còn sót lại).
Còn phân mảnh DNA tinh trùng là sự bất thường xảy ra trong nhân của tế bào, còn gọi là tổn thương DNA.
Tuy nhiên theo nghiên cứu thì tinh trùng dị dạng cũng thường có tỉ lệ bị phân mảnh cao.
Các kiểu dị dạng của tinh trùng
Những khiếm khuyết thường gặp bao gồm ở phần đầu, cổ, phần giữa và đuôi tinh trùng. Mỗi bộ phận lại có các dạng bất thường về hình dáng khác nhau.
Dị dạng phần đầu, cổ của tinh trùng
Hình dạng đầu của tinh trùng rất quan trọng vì ảnh hưởng đến khả năng xâm nhập vào bề mặt bên ngoài trứng để thụ tinh.
Tinh trùng đầu to: Thường mang nhiều nhiễm sắc thể hơn. Nguyên nhân có thể do đột biến đồng hợp tử của gen aurora kinase C. Được cho là do di truyền.
Tinh trùng đầu tròn: Có thể do thiếu thể đầu thể hoặc bị thiếu các bộ phận bên trong đầu.
Tinh trùng đầu nhỏ: Có thể bị khiếm khuyết acrosome (một túi enzym trong đầu tinh trùng dùng để đi vào trứng). Hoặc bị suy giảm vật chất di truyền.
Tinh trùng đầu nhọn (hoặc đầu đinh): Lúc này hàm lượng DNA của người cha ở mức tối thiểu hoặc không có. Tinh trạng này có thể liên quan đến bệnh tiểu đường.
Tinh trùng đầu thon: Nguyên nhân có thể do giãn tĩnh mạch thừng tinh. Cũng có thể do bìu thường xuyên tiếp xúc với nhiệt độ cao. Tinh trùng này thường chứa nhiễm sắc thể của người cha bất thường hoặc gọi là lệch bội.
Tinh trùng đầu mỏng hẹp: Biến thể khác của tinh trùng đầu thon. Có thể là do DNA bị đứt, giãn tĩnh mạch thừng tinh hoặc sự hình thành đầu bị gián đoạn.
Tinh trùng không đầu: Bị mất đầu, không có vật liệu di truyền hoặc nhiễm sắc thể.
Nhiều đầu: Được cho là có liên quan tới việc tiếp xúc với hóa chất độc hại, kim loại nặng. Hoặc do bất ổn về nội tiết tố nam theo đó hormone prolactin cao.
Dị dạng ở cổ tinh trùng: Cổ không đối xứng với đầu, cổ cong, cổ quá to hoặc quá mỏng hoặc cổ có hình dạng không đều.
Nguyên nhân có thể do khiếm khuyết ở ty thể tinh trùng (bộ phận tạo ra năng lượng của tế bào tinh trùng). Cũng có thể do thiếu hoặc bị hỏng trung thể (hệ thống hướng dẫn di chuyển các nhiễm sắc thể được lưu trữ ở cổ tinh trùng).
Tinh trùng không bào
Ở phần đỉnh đầu tinh trùng có bộ phận gọi là cực đầu (acrosome) có chứa enzyme phân giải protein như hyaluronidase và acrosin. Bộ phận này có chức năng giúp định hướng tinh trùng di chuyển về phía trứng và xuyên qua màng bảo vệ noãn, đi vào tế bào chất của trứng. Điều này có nghĩa là tạo điều kiện cho sự hợp nhất của nhân tinh trùng và trứng để thụ tinh thành công.
Trường hợp thiếu cực đầu hoặc cực đầu nhỏ dẫn đến sự xuất hiện của không bào ở đầu tinh trùng. Không bào được mô tả khi phóng đại dưới kính hiển vị là những ‘túi rỗng”. Khiếm khuyết không bào có thể là có hơn hai hay nhiều không bào nhỏ hoặc thể tích không bào lớn.
Khiếm khuyết không bào khiến cho tinh trùng không thể thụ tinh với trứng được.
Dị dạng ở phần đuôi của tinh trùng
Tinh trùng không có đuôi: Những tinh trùng này thường được nhìn thấy trong quá trình hoại tử.
Tinh trùng đuôi ngắn: Khả năng vận động thấp hoặc không có khả năng di chuyển. Khiếm khuyết xảy ra trong quá trình sinh tinh muộn hoặc hình thành tế bào tinh trùng ở tinh hoàn.
Nguyên nhân có thể do nam giới mắc bệnh hô hấp mãn tính liên quan đến hội chứng lông mao bất động. Cả đuôi ngắn và đuôi cụt ở tinh trùng đều liên quan đến di truyền.
Tinh trùng đuôi xoắn: Có thể do sự hiện diện của vi khuẩn trong tinh dịch. Tinh trùng này không thể bơi vì đuôi của đã bị hư hỏng. Đàn ông hút thuốc lá nhiều có liên quan đến sự hiện diện của tinh trùng đuôi xoắn.
Nguyên nhân gây dị dạng tinh trùng?
Có nhiều nguyên nhân gây dị dạng tinh trùng và hiện vẫn còn tiếp tục được nghiên cứu. Các thay đổi về hình thái tinh trùng xảy ra trong giai đoạn cuối của quá trình sinh tinh. Một số nguyên nhân thường được nói đến:
- Hóa trị ung thư và xạ trị, tiếp xúc với bức xạ
- Sử dụng thuốc tương tác với hormone sinh dục
- Suy giảm testosterone
- Tiểu đường và một số bệnh mãn tính khác
- Chấn thương, nhiễm trùng tinh hoàn
- Sốt cao và nhiễm virus
- Lạm dụng rượu, hút thuốc
- Căng thẳng cấp tính
- Viêm màng não
- Ung thư như ung thư hạch Hodgkins
- Các tình trạng tự miễn dịch như bệnh Celiac và bệnh Crohn
- Giãn tĩnh mạch thừng tinh
- Di truyền
Hậu quả của tinh trùng dị dạng
Tinh trùng dị dạng ảnh hưởng đáng kể đến khả năng sinh sản. Sự ảnh hưởng đến từ cả khả năng vận động (bơi), tốc độ bơi, khả năng xâm nhập vào trứng của tinh trùng. Dưới đây là những phân tích cụ thể:
Gây khó khăn khi tiếp cận với trứng
Tinh trùng bất thường có thể ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận và xâm nhập vào trứng để thụ tinh. Càng nhiều bất thường về hình thái thì khả năng thụ thai càng khó khăn.
Có thể ảnh hưởng đến thai nhi
Hình thái tinh trùng dị dạng không trực tiếp gây dị tật cho thai nhi. Tuy nhiên nếu đầu tinh trùng mang gen khiếm khuyết hoặc DNA bị hỏng thì sẽ gây dị tật. Đáng nói hình thái dị dạng và khiếm khuyết DNA lại thường liên quan đến nhau.
Tinh trùng dị dạng có thể gây sảy thai
Tinh trùng dị dạng về cơ bản gây khó khăn cho việc tiếp cận với trứng để thụ thai. Thêm vào đó tinh trùng dị dạng cũng thường xuất hiện đồng thời với sự tổn thương DNA. Kết hợp điều này có thể làm tăng gấp đôi nguy cơ sảy thai.
Trên thực tế thì bất kỳ sự bất thường hay tổn thương nào đối với tinh trùng đều có thể gây ra các vấn đề về khả năng sinh sản. Và nếu trứng được thụ tinh cũng có thể dẫn đến sẩy thai.
Có thể tổn thương DNA tinh trùng
Mặc dù trên lý thuyết hình thái cấu trúc tinh trùng ảnh hưởng tới khả năng vận động và tiếp cận với trứng. Tuy nhiên dị dạng lại có liên quan đến các bất thường khác của tinh trùng như sự phân mảnh tinh trùng. Mà tổn thương DNA lại là nguyên nhân lớn gây vô sinh, sảy thai.
Cách điều trị tinh trùng dị tật
Điều trị tinh trùng dị tật cần dựa trên nguyên nhân và mức độ dị tật của tinh trùng. Kết hợp với đó là điều chỉnh lối sống, dinh dưỡng,… Điều này sẽ giúp cải thiện khả năng sinh sản ở nam giới.
- Sử dụng thuốc kháng sinh: Thuốc kháng sinh được sử dụng trong trường hợp nguyên nhân gây dị dạng tinh trùng do viêm nhiễm.
- Sử dụng thuốc nội tiết tố và liệu pháp nội tiết tố: Dành cho nam giới bị mất cân bằng nội tiết tố nam.
- Phẫu thuật: Áp dụng với nguyên nhân tinh trùng dị dạng do tắc ống dẫn tinh hoặc giãn tĩnh mạch thừng tinh.
- Biện pháp hỗ trợ sinh sản: Với trường hợp không thể điều trị bằng các cách trên. Phương pháp thường được sử dụng như: Thụ tinh nhân tạo trong tử cung (IUI), thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) hoặc tiêm tinh trùng vào bào tương noãn (ICSI)
Cách ngăn ngừa tinh trùng bị dị dạng
Việc ngăn ngừa tinh trùng bị dị dạng cũng giống như các cách thức để cải thiện chất lượng tinh trùng nói chung. Điều này cần sự kiên trì, nỗ lực về cả tinh thần, thể chất, lối sống và dinh dưỡng.
- Loại bỏ các thói quen xấu có hại cho tinh trùng. Không hút thuốc lá hay sử dụng rượu bia. Tránh các thói quen làm tăng nhiệt độ của tinh hoàn. Tránh các chất kích thích khác.
- Chú trọng đến dinh dưỡng, bao gồm các chất có lợi cho quá trình sinh sản của tinh trùng. Bổ sung các chất chống oxy hóa để bảo vệ tế bào tinh trùng.
- Tập thể dục, thể thao đều đặn, hình thức phù hợp.
- Giữ tinh thần thoải mái, tránh xa stress hay bất kỳ các vấn đề bất ổn về tâm lý khác.
- Khám nam khoa định kỳ.
Vui lòng xem thêm loạt bài viết về cách cải thiện chất lượng tinh trùng đã đăng trên website.
Trên đây là các thông tin tinh trùng dị dạng là gì, có gây vô sinh không? Bài viết chỉ mang tính tham khảo và không thay thế được ý kiến chuyên môn của bác sĩ.
Đọc thêm: Nam giới tinh trùng yếu nên ăn gì để khỏe mạnh nhanh đậu thai