Tìm hiểu phân mảnh DNA tình trùng là gì ngày càng được quan tâm. Bởi lẽ chỉ số phân mảnh tinh trùng được xem là một thông số để đánh giá vô sinh nam. Nếu bạn đang muốn cải thiện chất lượng tinh trùng để sinh con, dù là tự nhiên hay IVF, bài viết sẽ có ích cho bạn.
Đọc thêm: Tinh trùng dị dạng là gì? Có gây vô sinh không?
Phân mảnh DNA tinh trùng là gì?
Phân mảnh DNA tinh trùng là tình trạng chuỗi DNA nằm trong nhân ở phần đầu của tinh trùng bị phá vỡ, gây khó khăn sự cho thụ thai. Trong tiếng Anh tình trạng này được gọi là Sperm DNA fragmentation (viết tắt là SDF), có nghĩa là DNA của tinh trùng đứt gãy.
DNA hay ADN (deoxyribonucleic) là phân tử mang thông tin di truyền. DNA cần thiết cho quá trình thụ tinh với trứng, sự phát triển của phôi và quá trình mang thai thành công. Khi đứt gãy nhiễm sắc thể tinh trùng xảy ra thì tính toàn vẹn của thông tin di truyền không còn nữa, làm giảm chất lượng tế bào sinh sản nam giới.
Trong một số trường hợp, sự phân mảnh, hư hỏng (đứt gãy, vỡ) diễn ra ở một hoặc hai chuỗi phân tử DNA.
Mức độ phân mảnh DNA tinh trùng
Để biết được tinh trùng có bị phân mảnh DNA hay không phải thông qua xét nghiệm. Xét nghiệm phân mảnh DNA tinh trùng sẽ cho biết các chỉ số phân mảnh cụ thể, từ đó có thể đánh giá được khả năng sinh sản ở nam giới.
Chỉ số phân mảnh mức thấp dưới 15% thì vẫn được coi là có sức khỏe sinh sản tốt. Từ 15- 30% được coi là trung bình. Tiếp đó là xấu và rất xấu.
Tinh trùng có mức độ phân mảnh DNA vẫn có khả năng thụ tinh với trứng để tạo phôi. Tuy nhiên đáng nói nhưng phôi sớm hay muộn sẽ ngừng phát triển. Lý do vì DNA bị tổn thương trong tế bào mầm sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sự trưởng thành của phôi. Bao gồm cả trong giai đoạn đầu và sự hình thành phôi nang.
Phân biệt phân mảnh DNA tinh trùng với dị dạng tinh trùng
Tinh trùng dị dạng đề cập đến hình thái (hình dạng) bất thường ở các bộ phận đầu, cổ thân đuôi tinh trùng. Ví dụ như đầu quá to, quá nhỏ hoặc nhiều đầu/đuôi,… Phân mảnh DNA nói đến bất thường về nhiễm sắc thể, tức là ở cấp độ phân tử.
Tuy khiếm khuyết được mô tả khác nhau nhưng chúng đều sự suy giảm chất lượng tinh trùng, gây vô sinh hiếm muộn nam. Trong nhiều trường hợp cả hai có liên quan đến nhau. Nhiều tinh trùng bị dị dạng cũng có thể có bất thường về nhiễm sắc thể và ngược lại.
Nguyên nhân gây ra phân mảnh DNA tinh trùng
Bất thường về nhiễm sắc thể tinh trùng là một trong những nguyên nhân gây vô sinh nam. Đáng nói sự đứt gãy DNA tinh trùng có thể xảy ra ngay cả ở những người đàn ông khỏe mạnh. Nó cũng có thể xảy ra ở bất kỳ giai đoạn nào của quá trình sinh tinh hoặc trong quá trình chết tự nhiên (apoptosis).
Sai sót ở cơ chế loại bỏ tinh trùng bị lỗi
Bình thường tinh trùng được sản xuất trong tinh hoàn. Tinh trùng và tế bào mầm có những bất thường về DNA tức là tinh trùng bị hư hỏng sẽ bị đào thải theo cơ chế tự nhiên. Tuy nhiên nếu cơ chế đào thải không hoạt động, tinh trùng bị phân mảnh sẽ xuất hiện.
Quá trình trưởng thành của tế bào bị gián đoạn
Tinh trùng trải qua quá trình trưởng thành trong mào tinh hoàn. Nếu quá trình này không diễn ra đúng cách, DNA của tinh trùng có thể bị hỏng.
Stress oxy hóa gây đứt gãy tinh trùng
Căng thẳng oxy hóa gây đứt gãy tinh trùng được xem là nguyên nhân đáng kể và được nghiên cứu nhiều nhất. Hoạt động của các gốc tự do (các loại oxy phản ứng) làm oxy hóa phân tử DNA, gây ra sự phân mảnh.
Mặc khác bản thân stress oxy hóa lại xuất phát từ rất nhiều nguyên nhân khác. Chúng như một vòng luẩn quẩn khiến cho chất lượng tinh trùng bị ảnh hưởng xấu.
Giãn tĩnh mạch thừng tinh làm hỏng DNA tinh trùng
Giãn tĩnh mạch thừng tinh được cho là làm tăng nồng độ các gốc phản ứng oxy hóa, từ đó làm tăng tỉ lệ phân mảnh DNA tinh trùng. Nó cũng làm tăng tỉ lệ tinh trùng dị dạng.
Các quá trình viêm khiến ADN bị hư hại
Viêm mãn tính và cấp tính cũng gây ảnh hưởng tới tinh trùng ở cấp độ phân tử.
Ngoài ra, việc tiếp xúc với chất độc, hóa trị, xạ trị, thói quen xấu, dinh dưỡng kém, thiếu vitamin và khoáng chất,… Đây đều là nguyên nhân gây hại cho tinh trùng trong đó có hư hại nhiễm sắc thể.
Chế độ dinh dưỡng kém
Dinh dưỡng cần thiết cho mọi giai đoạn của quá trình sinh tinh. Nếu cơ thể nam giới thiếu chất đặc biệt là kẽm, chất lượng tinh trùng sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Bên cạnh đó, ảnh hưởng của stress oxy hóa sẽ trở nên nặng nề hơn cộng hưởng với dinh dưỡng kẽm khiến cho chất lượng tinh trùng càng bị giảm.
Lối sống thiếu lành mạnh ảnh hưởng nhiều đến DNA tinh trùng
Tuổi tác cao
Tuổi của người cha càng cao sẽ có thể gây ra lỗi ở cấu trúc di truyền của tinh trùng. Theo một nghiên cứu trên 2.500 đối tượng nam giới về chỉ số phân mảnh DNA trung bình. Theo đó tỉ lệ phân mảnh ở người dưới 30 tuổi là 35,6% và lên đến 47,7% ở người trên 50 tuổi.
Phân mảnh DNA của tinh trùng có hại gì?
Phân mảnh tinh trùng làm ảnh hưởng lớn đến chất lượng tinh trùng, giảm khả năng sinh sản ở nam.
Làm hư hại thông tin di truyền cấp độ phân tử
Để thụ tinh thành công và phôi thai phát triển tốt, thai nhi khỏe mạnh thì phân tử DNA sợi đôi trong tinh trùng phải còn nguyên vẹn. Tức là không bị bất kỳ khiếm khuyết nào.
Tuy nhiên do nhiều nguyên nhân làm tinh trùng bị phân mảnh DNA. Các khiếm khuyết có thể khác nhau – từ đơn lẻ đến nhiều khiếm khuyết. Mã di truyền bị phá vỡ gây gián đoạn trong quá trình tổng hợp chính xác các phân tử protein. Từ đó gây khó thụ thai hơn.
Ảnh hưởng đến sự phát triển của phôi/thai, dễ sảy thai
Trên thực tế DNA bị phân mảnh vẫn có thể thụ thai nhưng dễ bị sảy thai. Nhất là ở giai đoạn phôi bám vào niêm mạc tử cung và hình thành phôi nang, sự phát triển của phôi sẽ dừng lại.
Thai nhi dễ mắc dị tật
Thai nhi hình thành và phát triển dựa trên tinh trùng bị khiếm khuyết DNA sẽ dễ bị dị tật. Trẻ có thể sinh ra cũng dễ mắc mắc bệnh lý, khả năng mắc bệnh ung thư và khiếm khuyết di truyền.
Khó khăn cho thụ thai
Các phương pháp hỗ trợ sinh sản hiện đại nhất như IVF hay ICSI rất hiệu quả với tinh trùng yếu. Tuy nhiên nếu mức độ phân mảnh DNA cao cũng gây khó khăn thậm chí không thực hiện được.
Đối tượng cần kiểm tra tình trạng DNA của tinh trùng
Không phải mọi trường hợp nam giới đều cần xét nghiệm để tìm ra chỉ số DFI (tỉ lệ đứt gãy ADN của tinh trùng). Cụ thể, xét nghiệm phân mảnh DNA tinh trùng thường được chỉ định cho một số đối tượng sau:
- Các cặp đôi ở tình trạng vô sinh, hiếm muộn nhưng không tìm ra nguyên nhân ngay cả khi chỉ số tinh dịch đồ bình thường
- Đã làm thụ tinh trong ống nghiệm thất bại nhiều lần.
- Có tiền sử sảy thai hoặc thai lưu liên tiếp (từ 2 lần trở lên), thai bị dị tật
- Đã xét nghiệm tinh dịch đồ cho kết quả số lượng tinh trùng di động ít hoặc có hình dạng bình thường ít.
- Nam giới trên 40 tuổi
- Nam giới có tiền sử nhiễm khuẩn tiết niệu, ung thư, từng phẫu thuật giãn tĩnh mạch thừng tinh,…
- Nam giới có cuộc sống căng thẳng, sử dụng chất kích thích, tiếp xúc với hóa chất độc hại,…
Cách cải thiện tình trạng phân mảnh DNA của tinh trùng
Từ những nguyên nhân gây ra hư hại ADN tinh trùng, cần biết cách cải thiện sức khỏe tinh trùng. Cải thiện lối sống, dinh dưỡng đầy đủ, kiểm tra sức khỏe sinh sản khi có kế hoạch mang thai ở cả nam và nữ,…
Có ý kiến cho rằng tế bào sinh sản nữ khỏe mạnh hay trứng khỏe mạnh có thể khắc phục những tổn thương nhỏ đối với tinh trùng đã thụ tinh với nó. Tuy nhiên khả năng sửa đổi chuỗi DNA không phải lúc nào cũng xảy ra. Đặc biệt nó còn phụ thuộc vào chất lượng trứng – phải thật tốt (tốt hơn ở phụ nữ trẻ tuổi).
Trên đây là một số thông tin tìm hiểu phân mảnh DNA tinh trùng là gì. Cùng với đó là các nguyên nhân, tác hại và cách khắc phục, chữa trị tinh trùng phân mảnh. Bài viết mang tính tham khảo và không thay thế được ý kiến của bác sĩ.
Xem thêm: Toplist thực phẩm dành cho người bị tinh trùng yếu