Kháng thể kháng tinh trùng là gì, nó xuất hiện như thế nào, tác hại ra sao? Bị kháng thể chống tinh trùng có thai được không? Cách chữa trị kháng thể chống lại tinh trùng như thế nào? Thêm nhiều câu hỏi khác sẽ được giải đáp trong bài viết dưới đây của Mentifam.
Xem thêm: Suy giảm testosterone ở nam giới có hại như thế nào đến sinh lý và tinh trùng?
Kháng thể kháng tinh trùng là gì?
Kháng thể chống tinh trùng (ASA) là protein của hệ thống miễn dịch có thể phát triển trong cơ thể để nhắm mục tiêu và tiêu diệt tinh trùng. Tình trạng này còn được gọi là vô sinh miễn dịch và có thể khiến các cặp đôi không thể có con. Kháng thể kháng tinh trùng tiếng Anh là AntiSperm Antibodies, viết tắt là ASA. ASA làm hư hại hoặc phá hủy kháng nguyên tinh trùng.
Cụ thể hơn, Immunoglobulin là protein có trong máu có tác dụng nhận diện và trung hòa các tác nhân lạ. Ở người, có 5 loại immunoglobulin. Chúng được phân loại thành 5 nhóm tùy thuộc vào khu vực được tìm thấy và kháng nguyên mà chúng có thể nhận diện. Chúng được phân loại là IgA, IgD, IgE IgG và IgM. Ig dùng để chỉ từ immunoglobulin và các chữ cái được chỉ định cho isotype. Đặc biệt, kháng thể chống tinh trùng thuộc về isotype IgA và IgG.
Khoa học đã phát hiện ra loại kháng thể này ở nam giới từ năm 1954. Kháng thể này cũng xuất hiện ở nữ giới. Cho đến nay tác dụng của loại kháng thể này với sức khỏe sinh sản vẫn tiếp tục được nghiên cứu tích cực.
Vô sinh do kháng thể kháng tinh trùng còn được gọi là vô sinh miễn dịch. Theo thống kê, tỷ lệ mắc kháng thể này ở các cặp vợ chồng vô sinh lên tới 25%. Con số này cao hơn ở nhiều so với người có khả năng sinh sản bình thường, ở vào khoảng từ 1% – 10%.
Kháng thể kháng tinh trùng xuất hiện như thế nào?
Thông thường, kháng thể được tạo ra để đáp ứng với kháng nguyên lạ xâm nhập vào cơ thể con người. Tuy nhiên do những trục trặc nhất định của hệ thống miễn dịch, các kháng thể sẽ được tạo ra để chống lại tế bào của chính cơ thể. Và kháng thể kháng tinh trùng xuất hiện theo nghĩa hệ miễn dịch có sự ‘nhầm lẫn’ tinh trùng là ‘vật thể lạ’.
Ở nam giới, trong điều kiện bình thường, tinh trùng không thể tiếp cận được kháng thể. Lý do vì tinh trùng tồn tại ở tinh hoàn và được bảo vệ khỏi bởi hàng rào máu – tinh hoàn – giữa các ống sinh tinh và mạch máu ở bìu.
Thế nhưng vì một số nguyên nhân, hàng rào máu này bị vi phạm, tinh trùng gặp kháng thể. Từ đó dẫn đến sự xuất hiện kháng thể kháng tinh trùng.
Kháng thể kháng tinh trùng tồn tại ở đâu?
Kháng thể chống tinh trùng có thể được tạo ra ở cả phụ nữ và nam giới. Nó xuất hiện ở huyết thanh (máu) ở cả nam và nữ. Xuất hiện ở mô màng của tế bào mầm nam (tinh trùng), huyết tương tinh dịch ở nam. Ở nữ, ASA còn xuất hiện trong chất nhầy cổ tử cung, vòi trứng buồng trứng.
Kháng thể kháng tinh trùng có thể hòa tan trong tinh dịch khi xuất tinh hoặc gắn trên bề mặt của tinh trùng. Khi gắn trên bề mặt tinh trùng, ASA có thể bám dính ở bất kỳ bộ phận nào, đầu, thân hay đuôi tinh trùng.
Nguyên nhân xuất hiện kháng thể chống tinh trùng
Nguyên nhân của ASA vẫn chưa được mô tả một cách đầy đủ rõ ràng ở cả nam và nữ. Nhưng một số ý kiến vẫn được nói đến nhiều như dưới đây.
Lý do cơ thể sản xuất kháng thể chống lại tinh trùng ở nam
- Tinh hoàn bị chấn thương: tính toàn vẹn của ống sinh tinh bị phá vỡ, tinh trùng có thể đi vào máu. Từ đó cơ thể kích hoạt chế độ miễn dịch. Kết quả là các tế bào mầm tinh trùng sẽ bị tấn công.
- Do nhiễm trùng do vi khuẩn và virus (viêm tinh hoàn, viêm mào tinh hoàn, viêm tinh hoàn). Cơ chế miễn dịch chống lại vi khuẩn hoạt động và có thể nhầm lẫn tinh trùng với các tác nhân nguy hiểm từ bên ngoài.
- Do phẫu thuật trên cơ quan sinh dục nhưng không thành công, kháng thể xuất hiện.
- Sự phát triển bệnh lý của các cơ quan trong hệ sinh sản, tắc nghẽn ống dẫn tinh, tinh hoàn ẩn,…
- Giãn tĩnh mạch tinh hoàn (varicocele): tình trạng mở rộng các tĩnh mạch bên trong bìu.
Lý do cơ thể sản xuất kháng thể chống lại tinh trùng ở nữ
Ở phụ nữ, lý do tại sao cơ thể lại sản xuất kháng thể chống lại tinh trùng vẫn chưa được hiểu rõ. Tuy nhiên có ý kiến cho rằng ở nữ giới, ASA được hình thành trong một số trường hợp như:
- Có sự vi phạm tính toàn vẹn của màng nhầy ở cơ quan sinh dục. Lúc này các kháng thể làm tăng độ dày của chất nhầy. Từ đó ức chế sự di chuyển của tinh trùng
- Sự gia tăng số lượng bạch cầu trong tinh dịch của người đàn ông
- Tinh trùng tiếp xúc với kháng thể
- Hàm lượng tinh trùng bất thường trong tinh dịch tăng lên
- Có sự xâm nhập của tế bào mầm nam (tinh trùng) vào đường tiêu hóa khi quan hệ bằng miệng hoặc hậu môn
- Tinh trùng đi vào khoang bụng (thụ tinh nhân tạo được thực hiện kém chất lượng)
- IVF không thành công (do chấn thương trong quá trình thu thập tế bào trứng). Hoặc mất cân bằng hormone nghiêm trọng.
Ngoài ra, các bệnh tự miễn có thể dẫn đến hình thành loại kháng thể chống tinh trùng.
Tác hại của kháng thể chống tinh trùng
ASA làm gián đoạn quá trình vận chuyển qua chất nhầy cổ tử cung. Nó cũng làm thay đổi quá trình phản ứng của thể cực. Gây ra sự phân mảnh DNA, giải phóng các cytokine ảnh hưởng đến chức năng của tinh trùng. Tổng quan lại nó phá vỡ quá trình thụ tinh, làm tổ và phát triển phôi, có thể gây sẩy thai.
Sự bám dính của kháng thể với tinh trùng ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng di chuyển của tinh trùng. Tinh trùng di chuyển đến trứng rất khó khăn hoặc thậm chí là không thể. Một số tác hại gồm:
- Vi phạm tính toàn vẹn của màng tinh trùng, có thể làm cho tinh trùng bị dị dạng (méo đầu cổ,…)
- Giảm khả năng vận động của tinh trùng. Khiến cho tinh trùng bị dính vào nhau, vón cục tinh trùng hay còn gọi là ngưng kết tinh trùng.
- Giảm khả năng xâm nhập của tinh trùng vào chất nhầy cổ tử cung
- Ảnh hưởng đến khả năng hoạt động và phản ứng acrosomal. Còn gọi là phản ứng cực đầu tinh trùng để thụ tinh với noãn. Tức làm giảm hoặc mất khả năng xuyên qua trứng của tinh trùng để thụ tinh.
- Làm gián đoạn quá trình thụ tinh, ảnh hưởng đến quá trình làm tổ của phôi thai. Có thể dẫn đến dễ sẩy thai.
Chẩn đoán, xét nghiệm kháng thể chống tinh trùng
Kháng thể chống tinh trùng chỉ có thể được phát hiện bằng chẩn đoán đầy đủ tại phòng khám. Kháng thể kháng tinh trùng ở nam giới có khả năng được tìm thấy trong huyết thanh của cả hai giới. Chúng có thể trong huyết tương tinh dịch, trên bề mặt tinh trùng hoặc trong dịch nhầy ở cổ tử cung.
Chẩn đoán kháng thể kháng tinh trùng ở nam
Để phát hiện ASA ở nam, kháng thể kháng tinh trùng không thể định lượng được trên tinh trùng đồ cơ bản. Do vậy có thể cần xét nghiệm chuyên sâu hơn. Các phương pháp xét nghiệm như:
- Xét nghiệm MAR (Mixed antiglobulin reaction): Dựa vào nguyên lý về sự ngưng kết tinh trùng với hồng cầu cừu khi IgA, IgG xuất hiện.
- Xét nghiệm IBT (Immunobead Test): Dựa vào cơ chế phức hợp polyacrilamids gắn kháng thể người với kháng thể kháng tinh trùng.
- Kỹ thuật xét nghiệm Franklin và Dukes: Được thực hiện để xác định tỷ lệ, hiệu giá ngưng kết của kháng thể kháng tinh trùng trong huyết thanh.
Ngoài tiến hành xét nghiệm, cần kết hợp với xét nghiệm tinh dịch đồ và xét nghiệm yếu tố nội tiết tố nam.
Chẩn đoán kháng thể kháng tinh trùng ở nữ
Khi thăm khám sức khỏe sinh sản, ngoài việc thăm khám xét nghiệm từ phía người chồng, người vợ cũng cần làm xét nghiệm. Điều này nhằm tránh bỏ sót những chẩn đoán dẫn đến điều trị sai hướng. Bác sĩ sẽ chỉ định làm xét nghiệm khi:
- Tinh trùng bị kết dính trong tinh dịch hoặc trong tử cung của nữ giới
- Chuyển động tinh trùng kém hoặc bị bất động
- Tinh trùng có số lượng thấp hơn với bình thường
- Vô sinh nguyên phát ở nam giới
- Trước phẫu thuật nối ống dẫn tinh
- Kết quả khám sức khỏe sinh sản của hai vợ chồng đều bình thường. Dù không sử dụng bất kỳ biện pháp tránh thai nào khi giao hợp, hai vợ chồng đã lâu vẫn chưa có con. Trong trường hợp này, cả vợ và chồng đều nên tiến hành xét nghiệm để mang lại tính chính xác cao cho kết quả chẩn đoán.
Điều trị tình trạng kháng thể chống tinh trùng
Hiện vẫn chưa có phương pháp chữa trị đặc hiệu cho hiện tượng kháng thể kháng tinh trùng. Có nhiều phương pháp điều trị khác nhau để nhằm cải thiện khả năng sinh sản được áp dụng như:
Dùng thuốc ức chế miễn dịch
Bác sĩ kê toa thuốc ức chế miễn dịch – thuốc ngăn chặn việc sản xuất globulin miễn dịch, cũng như thuốc làm giảm độ dày của chất nhầy.
Nam giới sẽ được kê đơn corticosteroid liều cao để giảm tạm thời (không loại bỏ hoàn toàn) lượng kháng thể. Phương pháp điều trị này không hiệu quả ở tất cả các bệnh nhân được điều trị. Và có thể gây ra tác dụng có hại cho sức khỏe.
Hiện chưa có sự thống nhất về liều lượng và thời gian điều trị của phương pháp ức chế miễn dịch. Khi được áp dụng để điều trị vô sinh nam sẽ cần có sự chỉ định của các bác sĩ chuyên khoa.
Áp dụng một trong các công nghệ hỗ trợ sinh sản
Bơm tinh trùng vào buồng tử cung (IUI): Bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện phương pháp bơm tinh trùng vào buồng tử cung cho trường hợp có kháng thể kháng tinh trùng xuất hiện trong chất nhầy tử cung của nữ giới. IUI là giảm những tác động bất lợi của môi trường âm đạo, chất nhầy cổ tử cung lên tinh trùng. Tinh trùng được đặt tại vị trí gần trứng nhất nhằm tăng cơ hội thụ thai.
Thụ tinh ống nghiệm (IVF), tiêm tinh trùng vào bào tương noãn (ICSI) cũng có thể được chỉ định nếu IUI không thành công.
Với ICSI, tinh trùng tốt nhất được chọn lọc và chuyên gia sử dụng các dụng cụ vi phẫu để tiêm vào trứng. Sau đó, phôi được cấy vào tử cung.
Câu hỏi thường gặp về kháng thể kháng tinh trùng
Kháng thể kháng tinh trùng có gây vô sinh không?
Có thể. Mặc dù kháng thể chống tinh trùng không phải lúc nào cũng gây vô sinh nhưng sự thụ thai trở nên khó khăn. Điều này sẽ tùy thuộc vào số lượng kháng thể, loại kháng thể. Cũng liên quan đến mật độ kháng thể bao phủ bề mặt tinh trùng và các yếu tố khác.
Kháng thể chống tinh trùng hoạt động như thế nào?
Kháng thể chống tinh trùng có thể gây ra sự kết tụ tinh trùng, khiến tinh trùng bị giảm khả năng di chuyển. Theo đó làm cho tinh trùng khó xâm nhập qua chất nhầy cổ tử cung hơn. Nếu tinh trùng đã vào tử cung, kháng thể tinh trùng bám vào tinh trùng có thể dẫn đến sự tiêu diệt tinh trùng.
Thậm chí ngay cả khi tinh trùng có thể tiếp cận được trứng, các kháng thể bám vào đầu tinh trùng có thể ngăn chặn phản ứng acrosome, ngăn chặn quá trình thụ tinh.
Ai có thể bị kháng thể kháng tinh trùng?
Ở nam giới, một số đối tượng có thể có tình trạng kháng thể chống tinh trùng. Bao gồm như người đã thắt ống dẫn tinh mãn tính, viêm ống dẫn tinh, giãn tĩnh mạch thừng tinh. Hoặc nam giới bị tinh hoàn lạc chỗ, ung thư tinh hoàn. Người có quan hệ họ hàng. Hoặc bị vô sinh không rõ nguyên nhân.
Tỉ lệ vô sinh do kháng thể chống tinh trùng khoảng bao nhiêu?
Khoảng 4,6 – 5,7% cặp vợ chồng vô sinh bị ảnh hưởng bởi kháng thể chống tinh trùng.
Kháng thể kháng tinh trùng có xuất hiện ở phụ nữ không?
Có. Nó xuất hiện ở cả nam giới và phụ nữ. Nếu kháng thể chống tinh trùng trong máu người phụ nữ, việc mang thai là có thể xảy ra nhưng có nguy cơ sẩy thai. Và nếu kháng thể này được hình thành trong chất nhầy cổ tử cung, khả năng thụ thai là rất thấp.
Khi nào nên làm xét nghiệm kháng thể kháng tinh trùng?
- Chỉ định xét nghiệm phát hiện kháng thể kháng tinh trùng trong một số trường hợp:
- Vô sinh không rõ nguyên nhân trong nhiều năm (không liên quan đến yếu tố sinh lý)
- Phát hiện thấy thay đổi bệnh lý trong tinh trùng. Ví dụ như di chuyển thấp, không có khả năng sống sót, tinh trùng bị ngưng kết, vón cục.
- Chuẩn bị làm IVF hoặc có tiền sử làm IVF nhưng thất bại.
Trên đây là một số thông tin tìm hiểu kháng thể kháng tinh trùng là gì, nguyên nhân hình thành và tác hại. Cùng với đó là cách cải thiện, điều trị với người có kháng thể kháng tinh trùng.
Trên thực tế các công nghệ hiện đại để điều trị vô sinh miễn dịch đã rất phát triển. Do đó ngay cả khi bị kháng thể kháng tinh trùng thì cũng không nên bi quan. Bạn vẫn còn rất nhiều cơ hội để thụ thai và sinh em bé.
Bài viết có tính tham khảo và không thay thế được ý kiến của bác sĩ trong thăm khám và điều trị.
Xem thêm: Ăn gì để tinh trùng bơi khỏe, tăng số lượng và chất lượng tinh trùng?