Tìm hiểm hormone testosterone là gì mà được coi là cực kỳ quan trọng với sinh lý và sinh sản nam. Cùng với đó là các câu hỏi thường gặp để bạn tham khảo.
Đọc thêm: Toplist viên uống hàu kích thích sản sinh testosterone, tăng sinh lý nam
Hormone testosterone là gì?
Testosterone là một hormone sinh dục được tìm thấy ở động vật và cả con người (cả nam và nữ). Testosterone còn được gọi là androgen chính hay hormone sinh dục nam chính.
Testosterone phát huy tác dụng bằng cách liên kết với thụ thể androgen, được biểu hiện ở nhiều mô khắp cơ thể. Testosterone quyết định sự phát triển của các đặc điểm ở nam giới bên trong và cả bên ngoài.
Testosterone được sản xuất chủ yếu ở tinh hoàn (95%) của nam và ở buồng trứng của nữ. Ở tuyến thượng thận (5%) cả nam giới và nữ giới.
Các dạng tồn tại của testosterone trong cơ thể
Testosterone lưu hành trong máu chủ yếu dưới dạng liên kết và tự do.
Testosterone liên kết (chiếm khoảng 98%), trong đó khoảng 40% gắn chặt chẽ với protein, chủ yếu là globulin (SHBG) và 58% liên kết lỏng lẻo với albumin. Các mô không thể sử dụng ngay mà tồn tại ở dạng lưu trữ.
Testosterone tự do: khoảng 2% lưu hành trong máu có tác dụng sinh học, có thể được mô sử dụng.
Xét nghiệm nồng độ testoterone trong máu giúp kiểm tra các chỉ số nói trên.
Phân biệt testosterone với androgen?
Androgen là một nhóm hormone giới tính, có vai trò trong sức khỏe sinh sản và sự phát triển cơ thể. Androgen gồm có testosterone, dihydrotestosterone (DHT), dehydroepiandrosterone (DHEA) cùng với các loại khác. Testosterone là androgen phổ biến nhất và quan trọng nhất với nam giới.
Mỗi androgen sẽ có vai trò cụ thể và đáng nói là chúng có thể được chuyển đổi từ loại này sang loại khác tại các mô khác nhau của cơ thể.
Như vậy sự khác nhau giữa testosterone với andogen có thể hiểu đơn giản là mối quan hệ giữa phần tử và tập hợp. Tất cả testosterone đều là androgen nhưng không phải tất cả androgen đều là testosterone.
Quá trình sản xuất và chuyển hóa testosterone
Quá trình sản xuất và chuyển hóa testosterone là một quá trình phức tạp. Ở đây chỉ tóm tắt những bước chính.
Testosterone được sản xuất như thế nào?
Bước 1: Vùng dưới đồi (Hypothalamus) sản xuất ra hormone GnRH (gonadotropin-releasing hormone).
Bước 2: GnRH được giải phóng tác động lên tuyến yên trước (Anterior Pitutary), thông qua đó giải phóng 2 hormone khác là FSH (Follicle Stimulating – hormone kích thích nang trứng) và LH (Luteinizing – hormone tạo hoàng thể).
Bước 3: Gồm 2 quá trình:
Sinh tinh: FSH tác động lên tế bào Sertoli của tinh hoàn để kích thích sinh tinh – sản xuất tế bào mầm nam (tinh trùng).
Sản xuất testosterone: LH di chuyển theo dòng máu đến các tế bào Leydig của tinh hoàn để sản xuất testosterone. Cụ thể tại tinh hoàn, tế bào liên kết với thụ thể LH và bắt đầu một loạt các sự kiện sinh hóa. Đó là chuyển đổi lipoprotein mật độ thấp hoặc cholesterol LDL thành testosterone.
Ngoài sản sinh ở tinh hoàn, testosterone còn được sinh ra ở tuyến thượng thận. Thông qua các androgen của tuyến thượng thận – androstenedione, DHEA và DHEA sulfate có thể được chuyển đổi thành testosterone.
Đây còn gọi là quá trình testosterone được sản xuất ở trong các mô khác ngoài tinh hoàn. Tuy nhiên, vai trò của các androgen tuyến thượng thận đối với việc hình thành testosterone ở nam giới không đáng kể.
Chuyển hóa testosterone rao sao?
Sau khi được sản xuất, phần nhỏ Testosterone được chuyển đến mô đích thông qua các dạng trung gian khác nhau.
- 4-8% thành hormone DHT (Dihydrotestosterone) nhờ tác dụng của enzym 5α-reductase (5-AR).
- Tỉ lệ nhỏ chuyển thành Estradiol nhờ tác dụng của enzym Aromatase. Estradiol là chất trung gian thường gặp nhất của testosterone có hoạt tính trên các cơ quan như xương và não.
Ở nam giới, cả testosterone và DHT đều tác động lên các AR (thụ thể androgen) nhưng DHT có tác dụng mạnh hơn.
Testosterone được kiểm soát như thế nào?
Quá trình tổng hợp testosterone được kiểm soát rất chặt chẽ. Các tế bào Leydig của tinh hoàn phản ứng với LH (hormone Luteinizing) bằng cách sản sinh từ 5 – 10 mg testosterone mỗi ngày. Điều này đủ duy trì sự cân bằng cho cơ thể.
Để duy trì sự cân bằng này, cả Testosterone, DHT (Dihydrotestosterone) và Estradiol tạo ra cơ chế phản hồi ngược âm tính lên trục dưới đồi – tuyến yên. Cụ thể:
Ở nam giới, Estradiol là chất ức chế chính của sản sinh LH. Estradiol cân bằng là tốt nhất để giúp đảm bảo duy tri ổn định nồng độ testosterone. Tuy nhiên nếu Estradiol tăng quá cao, LH sẽ bị ức chế, mà LH bị ức chế thì làm giảm tiết testosterone.
Trong khi đó cả Estradiol và Inhibin B (một peptide do tế bào Sertoli của tinh hoàn sản sinh) ức chế sản sinh FSH, tức là ức chế sinh tinh.
Điều gì ảnh hưởng tới quá trình sản xuất testosterone?
Có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng tới quá trình tổng hợp testosterone. Trực tiếp là các yếu tố tác động bất lợi lên các cơ quan như vùng đồi, tuyến yên, tinh hoàn,… Nó cũng bao gồm ảnh hưởng tới các hormone nội tiết được sản xuất ở vùng dưới đồi và tuyến yên, cũng như cục bộ trong tinh hoàn.
Gián tiếp ảnh hưởng tới sản xuất testosterone bao gồm các yếu tố như tuổi tác, trọng lượng cơ thể cao hơn, tình trạng dinh dưỡng kém, căng thẳng, thiếu ngủ và uống rượu,… Đây là những yếu tố sinh lý được biết đến dẫn sự thay đổi nồng độ các hormone và do đó gây ảnh hưởng tới nồng độ testosterone.
Tác dụng của Testosterone với nam giới
Testosterone có ảnh hưởng và chi phối rất lớn tới hầu hết các hoạt động và chức năng của cơ thể nam giới. Bao gồm từ hệ thống thần kinh, tim mạch, xương khớp, hô hấp, hệ tuần hoàn, tiết niệu và não bộ.
Tác dụng của testosterone theo từng giai đoạn
- Trong quá trình phát triển của thai nhi: quyết định sự phát triển của cơ quan sinh dục nam ở trẻ
- Ở tuổi thiếu niên: thúc đẩy quá trình dậy thì
- Nam giới trưởng thành: ảnh hưởng tới hoạt động sinh lý và sinh sản
Tác dụng của DHT và testosterone
Cả DHT (Dihydrotestosterone) và Testosterone đều thuộc nhóm androgen (hormone sinh dục nam). Tuy nhiên testosterone được coi là tiền chất của DHT. Tác dụng của chúng ở các giai đoạn và mô đích có khác biệt.
DHT tác dụng chính ở giai đoạn thai nhi và dậy thì trong việc hình thành đặc điểm nam giới. Ở giai đoạn trường thành, DHT ảnh hưởng chủ yếu bao gồm phì đại tuyến tiền liệt và rụng tóc kiểu nam giới.
Testosterone đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sinh lý, sản xuất tinh trùng ở nam giới tuổi trưởng thành.
Ngoài ra, cả Testosterone và Dihydrotestosterone cùng có các tác dụng chuyển hóa và tác dụng khác:
- Kích thích sự đồng hóa protein (tăng khối lượng cơ và mật độ xương)
- Kích thích thận tăng sản xuất erythropoietin (tăng sinh hồng cầu)
- Kích thích tế bào gốc tủy xương (điều hòa hệ miễn dịch)
- Tác dụng trên da (như tăng hoạt động tuyến bã, tăng trưởng lông, tóc)
- Tác dụng trên thần kinh (nghĩa là ảnh hưởng đến nhận thức, tăng ham muốn tình dục)
Cách xác định mức testosterone trong cơ thể?
Tìm hiểu mức testosterone người ta thường kết hợp giữa xét nghiệm và các dấu hiệu của tình trạng thiếu/thừa hormone này.
Dựa vào các dấu hiệu của Tình trạng suy giảm testosterone ở nam giới. Tiêu biểu như giảm ham muốn tình dục, rối loạn cương dương,… Hoặc các dấu hiệu thường thấy ở người có testosterone tăng cao.
Và/ hoặc tiến hành xét nghiệm nội tiết tố nam, trong đó có xét nghiệm testosterone. Thông qua đó biết được các thông số cụ thể của từng trường hợp và đối chiếu với mức chuẩn.
Testosterone trong máu bao nhiêu là bình thường với nam giới?
Theo Hiệp hội Tiết niệu Hoa Kỳ (AUA), mức testosterone bình thường là khoảng 300 -1070 ng/dL.
- Mức bình thường ít nhất 300 ng/dL (300 nanogram trên mỗi deciliter)
- Mức trung bình: khoảng 679 ng/dL
- Mức chuẩn dao động: 270 – 1070 ng/dL
Một người đàn ông có mức testosterone dưới 300 ng/dL được chẩn đoán có testosterone thấp. Trong khi đó, theo một số nhà nghiên cứu, những người đàn ông khỏe mạnh nhất có mức testosterone trong khoảng 400-600 ng/dL.
Lưu ý: Đơn vị đo lường có thể khác nhau tùy thuộc vào tiêu chuẩn được áp dụng: ng/ml, nmol/l, pg/ml.
Tính bằng nmol/l, ở nam giới các chỉ số testosterone bình thường là:
- 13-18 tuổi – 0,98-38,5
- 18-50 tuổi – 8,64-29
- từ 50 tuổi – 6,68-25,7
Câu hỏi thường gặp về testosterone
Nếu chỉ số testosterone không bình thường thì phải làm sao?
Trong trường hợp chỉ số testosterone không bình thường (quá cao hoặc quá thấp) đều bất lợi. Lúc này qua thăm khám các bác sĩ sẽ đưa ra các phương pháp điều trị phù hợp. Tùy vào nguyên nhân gây rối loạn testosterone và các bệnh lý/tình trạng sức khỏe đi kèm để lựa chọn điều trị.
Điều trị bằng cách loại bỏ nguyên nhân gây rối loạn hormone. Đối với testosterone thấp thường được điều trị theo hai hướng: Tăng testosterone nội sinh tức là các tác động để cơ thể tự kích thích sản xuất. Thông qua dinh dưỡng, thực phẩm bổ sung, điều chỉnh lối sống,… Hoặc bổ sung ngoại sinh, còn gọi là liệu pháp thay thế testosterone (cần được chỉ định và theo dõi chặt chẽ bởi bác sĩ).
Ăn gì để tăng testosterone nam?
Thực phẩm thông qua con đường dinh dưỡng không trực tiếp tạo ra testosterone. Do đó khi tìm kiếm thực phẩm giàu testosterone thực chất là tìm các loại thực phẩm chứa các chất giữ vai trò kích thích cơ thể sản sinh nội tiết tố này.
Sự kích thích đó có thể được thực hiện thông qua nhiều cơ chế và con đường khác nhau.
Các nhóm thực phẩm được cho là tốt cho việc sản xuất nội tiết tố nam. Bao gồm: thực phẩm giàu kẽm, thực phẩm giàu selen, giàu chất chống oxy hóa (C, D, E, kẽm,…). Ngoài ra còn có thực phẩm chứa chất béo tốt (omega 3),…
Vì sao hàu biển thường được sử dụng để tăng testosterone tự nhiên?
Lý do vì hàu chứa rất nhiều kẽm. Hàu là nhà vô địch về hàm lượng kẽm. Trong khi đó kẽm lại là khoáng chất quan trọng nhất để hình thành testosterone.
Ngoài ra hàu cũng giàu dinh dưỡng bao gồm acid amin và nhiều khoáng chất khác rất cần thiết cho sức khỏe tổng thể nam giới.
Thực phẩm bổ sung testosterone là gì?
Thực phẩm bổ sung testosterone là dạng thực phẩm chức năng mà không phải là thuốc chữa bệnh. Nó được xem là an toàn hơn so với các dạng thuốc tiêm/uống testosterone cần được chỉ định bởi bác sĩ và theo dõi chặt chẽ.
Lý do vì cơ thể hoạt động của nó thường thông qua kích thích cơ thể tự sản xuất testosterone. Tuy nhiên vẫn cần kiểm tra chặt chẽ các viên uống bao gồm từ chất lượng, thành phần, nguồn gốc xuất xứ,… Và nên tham khảo ý kiến của chuyên gia/ bác sĩ,…
Trên đây là thông tin tìm hiểu homomen testosterone là gì mà nhiều nam giới thắc mắc. Thông tin trong bài chỉ mang tính tham khảo và không thay thế được ý kiến của bác sĩ.
Xem thêm: Dấu hiệu cơ thể bị thiếu kẽm ở nam giới là như thế nào?